چاقی از به هم خوردن میزان انرژی ورودی به بدن و انرژی مصرفی ایجاد میشود که میتواند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، عروقی، تنفسی، دیابت، سنگ کیسه صفرا، استئوآرتریت و حتی برخی از انواع سرطان را افزایش دهد، چاقی تعریفی دارد که بدون بررسی آنها نمیتوان کسی را چاق خطاب کنیم، برای این کار شاخص توده بدنی (BMI) را تعریف میکنیم که برای آن وزن هر فرد بر حسب کیلوگرم تقسیم بر قد (به متر) به توان دو کرده و عدد به دست آمده را بررسی میکنیم.
بر این اساس کسانی که شاخص توده بدنی آنها زیر ۱۵ باشد با کمبود وزن شدید و خطرناک مواجهند و به ترتیب ۱۵ـ ۱۶ با کمبود وزن شدید، ۱۶ ـ ۱۸.۵ با کمبود وزن، ۱۸.۵ ـ ۲۵ با وزن نرمال، ۲۵ ـ ۳۰ با اضافه وزن، ۳۰ ـ ۳۵ با اضافه وزن نوع ۱، ۳۵ ـ ۴۰ با اضافه وزن نوع ۲ و ۴۰ به بالا با اضافه وزن نوع ۳ روبرو هستند که در این زمینه متخصصان تغذیه میتوانند کمک مناسبی برای افراد باشند.
*۶ دلیل استفاده افراد از داروهای غیرمجاز
بررسیها نشان از وجود عوامل متعدد در جهت سوق افراد به سوی استفاده از این داروها دارد که از جمله آنها میتوان به چشم و همچشمی، تبلیغات ماهوارهای و اینترنتی، بیاعتمادی برخی مردم به جامعه پزشکی و دخالت افراد غیر متخصص، عدم آگاهی رسانی کافی و مناسب و سودجویی برخی از افراد اشاره کرد.
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان گفت: امروزه موضوع چشم و همچشمی در جامعه به سرعت در حال افزایش است.
ستار محمدیان با بیان اینکه داشتن اندام ایدهآل و متناسب بسیار خوب است، اما به هر بهایی نمیتوان آن را به دست آورد، افزود: متأسفانه با تغییر شاخصها و معیارهای فعلی جامعه و پذیرش داشتن اندامی باریک به عنوان معیار زیبایی از سوی جامعه، سبب افزایش تمایل افراد در استفاده از داروهای لاغری شده است.
وی اظهار کرد: برخی دیگر از مردم نیز به راحتی فریب انواع و اقسام تبلیغات ماهوارهای و اینترنتی را خورده و با دیدن تبلیغات چند دقیقهای که گاها با دروغ داشتن مجوز این داروها از سوی وزارت بهداشت همراه است، اقدام به مصرف خودسرانه داروها آنهم بدون مشورت با افراد متخصص میکنند.
محمدیان تصریح کرد: متأسفانه برخی مردم نظرات و پیشنهادات اطرافیان خود همچون آرایشگران (به ویژه زنانه)، عطاریها، باشگاههای بدنسازی و غیره که تخصصی در امور پزشکی ندارند را به مشورت با پزشک یا داروساز ترجیح داده و این مسئله در ادامه سبب بروز مشکلات جدی برای آنان میشود.
*لزوم تولید برنامههای مفید توسط صدا و سیما
وی یادآور شد: در این راستا اصحاب رسانه به ویژه صدا و سیما میتواند با تولید برنامههای مفید برای گروه در معرض خطر استفاده از این داروها، آنها را از عوارض و عواقب این داروها آگاه کنند.
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان گفت: امروزه بسیاری از افراد سودجو و منفعتطلب (آگاهانه و یا ناآگاهانه)، اقدام به تهیه و توزیع داروهای قاچاق و غیرمجاز آن هم در سطح برخی باشگاههای بدنسازی، آرایشگاههای زنانه و عطاریها میکنند، که این زنگ خطری برای تمام خانوادهها است.
محمدیان در تعریف داروی غیرمجاز افزود: به طورکلی فرآوردههای بسته بندی شدهای که با عنوان دارو ارائه میشوند اما فاقد شناسنامه دارویی (اجزای تشکیل دهنده فرآورده و میزان آنها، تاریخ ساخت، انقضاء، سری ساخت، مجوز وزارت بهداشت برروی جلد دارو) هستند و در جایی غیر از داروخانه به فروش میرسند، غیرمجاز و طبق قوانین وزارت بهداشت غیرقابل مصرف هستند، ارائه دارو تنها در داروخانهها مجاز است.
به گفته وی، جوانان بین ۲۰ تا ۳۰ سال به ویژه خانمها بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
وی از عطاریها، باشگاههای بدنسازی و مکانهای فروش مکملهای بدنسازی و آرایشگاههای زنانه به عنوان مکانهای عرضه داروهای غیرمجاز لاغری نام برد و گفت: با وجود تبلیغات گسترده این داروها از طریق شبکههای ماهوارهای و سایتهای اینترنتی با یک تلفن این داروها به راحتی در اختیار مردم قرار میگیرد.
محمدیان در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص مکانیزم قرصهای لاغری تصریح کرد: کاهش اشتها یکی از روشهای معمول استفاده شده در قرصهای لاغری برای کمک به لاغری و تناسب اندام است ضمن آنکه در بعضی از داروهای ضد افسردگی نیز موادی برای کاهش اشتها بوده که از آنها نیز به عنوان قرص لاغری استفاده میشود.
وی یادآور شد: به طور مثال قرص زنیکال یا اورلیستات جلوی جذب چربی توسط بدن را میگیرد، برخی از انواع فیبرها با مهار کردن هضم غذا سبب کاهش جذب کالری میشوند.
*شماری از داروهای لاغری غیرمجاز
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان از داروهای با پایه آمفتامین، داروهای با پایه هورمونهای تیروئیدی، داروهای حاوی سیبوترامین، داروهای حاوی سیبوترامین، داروهای حاوی افدرین و داروهای مدر و گیاهی به عنوان دستههای مختلف داروهای لاغری غیر مجاز نام برد و گفت: «اسلیمینگ»، «هربال اسلیمینگ»، «مجیک اسلیمینگ»، «پرفکت اسلیم»، «فیل اسلیم»، «نچرال اسلیمینگ»، «مجیک اسلیم»، «ریلاکر»، «بوتانیکال اسلیمینگ» و اخیرا «هیدروکسی کات» از جمله داروهای غیرمجازند که به دلیل وجود ترکیبات آمفتامین و کافئین دارای عوارض بسیار زیادی هستند.
محمدیان افزود: داروهای گیاهی چینی همچون «اورجینال سوپر اسلیم»، «اسلیم فت اسلیم»، «فت لوس»، «گرین لین سوپر»، «هربارسئوس اسنس» و غیره نیز بهدلیل داشتن هورمونهای تیروییدی دارای عوارض فراوان هستند.
وی اضافه کرد: «اسلیم دایت»، «پارت اسلیم»، «بست لایف»، «ریداکتیل»، «سیبوترال» و «سوپر اسلیم»، نیز به دلیل دارا بودن سیبوترامین عوارض زیادی دارند.
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان تصریح کرد: «ترما پاور» نیز که حاوی افدرین است، میتواند سبب بروز مشکلات فراوان شود، ضمن آنکه داروهای ادرار آور که باعث حذف آب بدن میشود سبب القای کاهش وزن در فرد شده اما عوارض نامنساب فراوانی را به همراه دارد.
*عوارض ناشی از مصرف داروهای غیرمجاز
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به عوارض ناشی از مصرف داروهای غیرمجاز، از افزایش انبساط عروقی و افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، سکتههای قلبی و مغزی، خشکی دهان، لرزش دست، اختلالات خواب و آسیب کبد و کلیه، تپش قلب، بیقراری، بیخوابی زیاد، لاغری سریع، قطع اشتها، توهم، افسردگی و خودکشی به عنوان عوارض مصرف عوارض مصرف داروهای دارای آمفتامین نام برد.
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان با تاکید بر لزوم توجه جدی مردم به عوارض ناشی از مصرف داروهای لاغری غیرمجاز یادآور شد: داروهای گیاهی چینی نیز که دارای هورمونهای تیروییدی هستند نوعی از پرکاری کاذب تیرویید را ایجاد و عوارضی همچون افزایش گرمای بدن و پوست، افزایش ضربان قلب (که در خواب هم ادامه پیدا می کند)، لرزش و تعریق، در مراحل پیشرفته خیرگی و افتادگی پلک، ناپایداری عصبی و عصبانیتهای بیمورد، ریزش مو و کاهش وزن، تغییرات مغزی و عاطفی به اشکال مختلف مثل اضطراب، تحریک پذیری ، عدم تمرکز افکار، بیقراری، ناپایداری عاطفی و گاهی فراموشی را به دنبال دارند.
محمدیان، داروهای حاوی سیبوترامین را مهارکننده جذب مجدد منوآمینها خواند و گفت: این داروها از یک سو سبب کاهش HDL و تری گلیسیرید و از سوی دیگر باعث افزایش فشار خون و تعداد نبض میشود، این داروها پیشتر دارای تاییدیه جهانی بوده اما به دلیل بالا بردن ریسک سکتههای قلبی و مغزی در اروپا و آمریکا لغو و در ایران نیز در سال ۹۰ از فهرست داروهای ایران حذف شدند.
وی افزود: داروهای حاوی افدرین نیز میتواند سبب افزایش مصرف کالری بدن، انبساط ریهها، افزایش ضربان قلب، فشار خون،کاهش اشتها، ناراحتیهای قلبی، افزایش فشارخون و افزایش ضربان قلب و حتی کشنده باشند.
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان با بیان اینکه داروهای مدر تاثیری بر روی چربیها نمیگذارند گفت: این داروها نه تنها سبب لاغری نمیشوند بلکه میتوانند سبب بروز کمبودهای فراوانی از مواد در بدن همچون کمبود پتاسیم و بروز تغییراتی در ریتم ضربان قلب و دیگر ناراحتیها از جمله ایجاد تغییرات در فعالیت کلیهها و نارسایی آن شوند.
وی تصریح کرد: اطلاعات موثر و علمی در خصوص ادعای کاهش اشتها و افزایش متابولیسم بدن در اثر مصرف چای سبز وجود ندارد و بعضا میتواند اثرات جانبی آزاردهندهای را نیز به همراه داشته باشد.
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان یادآور شد: داروهای گیاهی همانند چای سبز، درخت غان و آب آلو به دلیل داشتن خواص مسهلی میتواند در مورد افراد دارای مشکلات گوارشی یا احتباس آب مورد استفاده قرار گیرد، اما در کاهش وزن تاثیر چندانی ندارند.
*مصرف ناآگاهانه از مواد مخدر شیشه و پی.سی.یو برای کاهش وزن
محمدیان با بیان اینکه به تازگی برخی افراد ناآگاه مصرف شیشه و ماده ای به عنوان پی.سی.یو (معروف به گرد فرشته) را به عنوان راه حلی سریع در کاهش وزن پیشنهاد میکنند، گفت: متأسفانه مصرف این مواد در میان بانوان شدت بیشتری یافته که میتواند ضربات سنگینی و جبران ناپذیری را به سلامت فرد وارد کنند، ماده پی.سی.یو (معروف به گرد فرشته) عوارضی همچون بیقراری، توهم، روان پریشی و در کوتاه مدت تهوع و استفراغ، بیاشتهایی، افزایش فشار خون، کاهش وزن، تپش قلب و در دراز مدت نیز تشنج و اغما را به دنبال دارد.
*ارلیستات (ونوستات) دارویی مجاز اما پرخطر
محمدیان افزود: ارلیستات (ونوستات) جزو گروه داروهای مهارکننده لیپاز و یکی از داروهای لاغری است که سالها توسط پزشکان برای کاهش وزن افراد تجویز میشد و امروزه بهعنوان یک داروی لاغری بیضرر از سوی مصرف کنندگان (برای حفظ تناسب اندام) بدون هیچ ترسی حتی برای سالهای طولانی مورد استفاده قرار میگیرد غافل از اینکه مصرف طولانی مدت این دارو عوارض وخیمی برای سلامت آنها ایجاد میکند.
وی از مدفوع چرب به عنوان یکی از اثرات جانبی استفاده از این دارو نام برد و گفت: توقف جذب چربی غذا در اثر استفاده از داروی ارلیستات احتمالا تغییراتی را در روده ایجاد میکند که این تغییرات به طور معمول در هفته اول درمان ایجاد شده و برای برخی دیگر ممکن است تا شش ماه یا بیشتر خود را نشان دهد که دفع رودهای با گاز، افزایش تعداد حرکات رودهای و عدم کنترل آنها به خصوص پس از مصرف غذاهای پر چرب از جمله عوارض مصرف این دارو به شمار میرود.
به گفته وی، داروی ارلیستات (ونوستات) بخشی از چربی غذا را با مدفوع دفع میکند و همراه با آن چربی، ویتامینهای E،D، A وK نیز دفع میشود، قرصهای آنتی لیپاز جذب چربی را مختل و در نتیجه جذب ویتامینهای محلول در چربی نیز مختل میشود.
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان تصریح کرد: مصرف این دارو در کوتاه مدت و تحت نظر پزشک متخصص تغذیه، مشکلی برای مصرف کننده ایجاد نمیکند اما مصرف طولانی مدت و بدون نظارت، عوارض جانبی زیادی را برای فرد به دنبال دارد.
*درمان منطقی چاقی
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان در بخش دیگری از سخنان خود از تغییر رژیم (محدودیت کالری دریافتی و تغییر در اجزای رژیم غذایی شامل چربیها، پروتئین ها و کربوهیدراتها) و افزایش فعالیتهای فیزیکی مانند ورزش به عنوان راه اصولی وعملی کاهش وزن نام برد و گفت: مصرف دارو را تنها در مورد افرادی میتوان در نظر گرفت که پس از یک دوره سه ماهه رعایت رژیم غذایی تأیید شده و ورزش، کاهش وزن کمتر از ۱۰ درصد و بی.ام.آی (توده بدنی) آنها نیز همچنان بیشتر از ۳۰ باشد.
محمدیان افزود: ممکن است برای افرادی که فاکتورهای خطرزایی مانند دیابت، بیماریهای عروقی کرونرقلب، بالابودن چربی خون، فشار خون و وقفه تنفسی در خواب دارند و بی.ام.آی آنها ۲۷ یا ۲۸ باشد نیز مصرف دارو توسط پزشک در نظر گرفته شود.
*هشدارها را جدی بگیریم
وی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر لزوم توجه به هشدارهای مسئولان در زمینه عدم استفاد از داروهای غیرمجاز لاغری از تمام شهروندان خواست تا هشدارها را جدی بگیرند.
محمدیان اضافه کرد: برخی افراد بدون هماهنگی با پزشک و به صورت گسترده اقدام به مصرف داروهایی از دستههای درمانی دیگر مانند کپسول «فلوکستین» ( داروی ضد افسردگی) میکنند که این دارو نیز مانع از جذب سروتونین میشود.
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان با بیان اینکه استفاده خودسرانه از داروی «متفورمین» که در درمان دیابت نوع ۲ استفاده میشود نیز رو به افزایش است، تصریح کرد: استفاده از دارو بدون هماهنگی با پزشک و به صورت خودسرانه نه تنها مفید نیست بلکه عوارض بسیار شدیدی را نیز به همراه دارد، هنوز هیچ داروی موثری در زمینه کاهش وزن، به بازار نیامده که فرد بتواند، بدون رعایت رژیم غذایی و صرفا از طریق خوردن دارو آنهم بدون عوارض جانبی کاهش وزن پیدا کند.
*کاهش کالری مصرفی و ورزش؛ ۲ راه مناسب کم کردن وزن
وی یادآور شد: مهمترین و سالمترین روش کاهش وزن بدون عوارض جانبی، کاستن از کالری مصرفی بطور روزانه و ورزش است که در صورت تشخیص پزشک، میتواند با مصرف یک قرص لاغری استاندارد همراه شود.
مسئول امور دارویی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان گفت: هرچند که ممکن است با مصرف داروهای غیرمجاز و به ظاهر بیضرر گیاهی در کوتاه مدت موفق به کاهش وزن و لاغری شویم، اما اعتیاد و تمایل به مصرف مجدد این داروها به مراتب خطرناکتر از افزایش وزن خواهد بود.
محمدیان با اشاره به اینکه این داروها وابستگی روحی شدیدی را در فرد ایجاد میکنند، از شهروندان آبادانی خواست تا به منظور حفظ سلامت روحی و جسمی خود از ورزش و رژیم غذایی مناسب بهره بگیرند و از مصرف خودسرانه دارو به ویژه داروهای غیرمجاز به طور جدی خودداری کنند.
وی در پایان، خطاب به شهروندان آبادانی افزود: فریب تبلیغات ماهوارهای و اینترنتی را نخورید، از مصرف داروهای خاص بیماریهای مشخص بدون هماهنگی با پزشک به طور جدی خودداری کرده ضمن آنکه از پیشنهاد دادن داروها بدون آگاهی لازم به دیگران خودداری نمایید، برای اطمینان بیشتر قبل از مصرف هرگونه دارو با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.