آبادان، سرزمين گفتگوي تمدن ها و اديان

اصولاً
يكي از ويژگي هاي شهرهاي صنعتي و مدرن در طول تاريخ، مهاجر پذير بودن و شناور بودن
جمعيت آنها مي باشد، چرا كه در چنين شهرهايي، بطور معمول شغل و درآمد و نتيجتاً
رفاه بيشتري را مي توان نسبت به ساير سرزمين ها كه ويژگي صنعتي بودن را ندارند،
بدست آورد.

ناگفته
پيداست كه اين حركات و جابجايي هاي جمعيتي، بخودي خود ايجاد يك سلسله تغييرات
فرهنگي و ايجاد فرهنگ هاي متفرقه و خورده فرهنگ هاي جديدي را مي نمايد، چرا كه هر
فردي كه به اين سرزمين جديد وارد مي گردد، صاحب خصوصيات رفتاري فردي و خانوادگي
بوده كه از ميان قوم و عشيره و منطقهء زادگاه خويش اكتساب نموده و نيز داراي
رسوماتي است كه در باور او نهادينه شده و كنار گذاردن آن رسوم و پذيرش رفتاري ديگر
و يا حتي اعتدال در اين رفتارها برايش سخت دشوار است.

در
چنين شرايطي از نقطه نظر جامعه شناسي، سه حالت پيش مي آيد:

در
برخي از مناطق، سرزمين ميزبان، دستخوش تغييرات ناشي از حضور ساير فرهنگ ها قرار
گرفته و فرهنگ ثابت و پايدار خويش را از دست داده و تسليم فرهنگ هاي تازه وارد گشته
و به رنگ آن فرهنگ ها در مي آيد و كمترين شكلي از آنچه كه بوده است را در خود نگه
ميدارد.نمونهء بارز اينگونه مناطق، شهرستانهايي هستند كه طي سالهاي اخير، با
تغييرات اقتصادي- مالي كه در روستاهاي اطراف آنها پيش آمده، مورد هجوم مهاجرين
روستايي قرار گرفته و عليرغم مقاومت مردم شهرنشين براي حفظ فرهنگ بومي خويش، اندك
اندك فرهنگ شهرنشيني رنگ باخته و جاي خود را به فرهنگ روستايي مي دهد.در چنين
وضعيتي، معمولاً بوميان شهر نشين، بتدريج منطقهء مسكوني خويش را ترك و به مهاجرت در
شهرهاي بزرگتر تن در مي دهند.

نقطهء
مخالف اين حالت، برخي موارد بوده كه اين فرهنگ وارداتي است كه تحت تاثير فرهنگ بومي
قرار مي گيرد و آنچه كه فرد تازه وارد تحت عنوان فرهنگ و رسومات خانوادگي و مدني
خويش با خود به ارمغان آورده، در چمدان مسافرت او دربسته باقي مانده و هرگز فرصت
خودنمايي در اجتماع جديد را نمي يابد و اين مسافر، خواه نا خواه بايد براي بقاء در
چنين جامعه اي، فرهنگ بومي آن منطقه را پذيرا شود.

البته
حالت سومي نيز وجود دارد كه در واقع زير مجموعه اي از قالب دوم مي باشد، بدين معني
كه تازه واردين، با توجه به فرهنگ و قوميت و نيز خاستگاه اوليهء خودشان در شهر
ميزبان، كلوني هايي به وجود آورده و به صورت محله اي و قبيله اي بصورت مجزا از ساير
محلات و اقوام، مستقلاً به زندگي خويش ادامه داده و هميشه در اضطراب از دست دادن و
تاثير پذيري رسوم و فرهنگ خويش باقي خواهند ماند كه صد البته اينگونه كلوني ها
دائمي نبوده و حداكثر يك قرن تا صدو پنجاه سال بيشتر دوام نمي آورند و پس از آن
دستخوش تغييرات و تاثير پذيري فرهنگي قرار خواهند گرفت.

از اين
مورد مي توان به شهرهايي مهاجر پذير مانند بندر شاهپور سابق(بندر امام خميني«ره»)
اشاره نمود كه تا اواخر دههء ۴۰ شمسي، داراي محلاتي مانند محلهء تركها، محلهء
اليگودرزيها، محلهء كردها و…. بود و بتدريج و نيز شروع ساخت و ساز منازل سازماني
در اين منطقه توسط ادارهء بندر و كشتيراني و نيز راه آهن و گمرك و…. اين تفكيك
قوميتي به هم خورد و اينك كمتر مي توان نشاني از آن يافت.

ولي در
اين ميان يك استثناء و يك خرق عادت وجود دارد كه آن را « آبادان »
مي خوانند.

شهر
آبادان را در واقع نمي توان در قالب هيچكدام از اين سه قالب قرار داد، و يا آن را
شهري دانست كه از يكي از اين سه حالت پيروي مي كند چرا كه در حالت اول، اين شهر
ميزبان بود كه سر تسليم در برابر فرهنگ وارداتي فرود مي آورد، در صورتي كه فرهنگ
آبادان را نمي توان به هيچوجه فرهنگي مربوط به يكي ار اقوام مهاجر دانست و هيچ قومي
نيز نمي تواند مدعي گردد كه بر اين فرهنگ تسلط كامل دارد.

از
سويي ديگر، قالب دوم نيز  بگونه اي بود كه فرهنگ وارداتي را منزوي و نابكار نموده و
آن را بتدريج از بين مي برد، در حاليكه قاعدهء فرهنگي آبادان از اين پديده نيز
مستثني بوده و معمولاً نمي توانيم قوميت و يا مدنيت ثابتي را در اين شهر بيابيم كه
با حضور در آبادان، از بين رفته و به فراموشي سپرده شده باشد، بلكه هر كسي با هر
فرهنگي كه در اين شهر وارد شده، توانست بدون هيچ دغدغه اي به رسوم و آيين قومي و
ديني خويش بپردازد و حتي آن را به نسل بعد از خودش نيز انتقال دهد.

شهر
آبادان، در زير مجموعهء سوم نيز نمي گنجد چرا كه با پژوهش در تمامي طول تاريخ نوين
يك قرن گذشتهء اين شهر، هرگز به قبيله گرايي و يا زندگي هاي گروهي و قومي برنمي
خوريم و محله اي را نمي يابيم كه مختص و تحت تسلط مردم يك قوم و قبيله و يا مهاجرين
يك شهر خاص بوده باشد.بلكه همهء مردم با هر قوميت و فرهنگ و دين و آئيني در كنار هم
وبا توجه به وضعيت شغلي و تمكن مالي و اجتماعي خود، محله اي را براي سكونت خويش بر
مي گزيده است.

حال
اين پرسش بوجود مي آيد: اينك كه فرهنگ شهري آبادان، با هيچ كدام از اين سه وضعيت
تطابق ندارد، پس اين شهر از چه قالب فرهنگي براي مانايي و ادامهء حيات فرهنگي خويش
بهره مي برد؟؟؟

بايد
گفت كه آبادان از مدل چهارمي استفاده مي نموده كه مختص به خود اين شهر و بومي شدهء
همين شهر مي باشد، بدين معني كه هر فرهنگ و قوميتي كه به اين شهر وارد گشته، ضمن
حفظ رسوم آئيني و بنيان هاي فرهنگي خويش، در اثر ارتباطات وسيع كاري، شغلي و تجاري
ناشي از وجود يك شهر اصالتاً صنعتي و مدرن و بين المللي و نيز بدليل حضور بي نهايت
فرهنگ هاي مختلف آشنا و بيگانه در اين شهر و همجواري و قرابت فيزيكي اين فرهنگ ها
با يكديگر، با ساير فرهنگ ها نيز آشنا گشته و از آنها تاثير مي پذيرفت و خود نيز بر
ساير فرهنگ ها نيز تاثير مي گذارد، كه سرعت و شدت اين تاثير گذاري نيز وابسته به
چند عامل از جمله: تعداد و كثرت پيروان آن فرهنگ و آئين و يا نفرات آن قوم، پويايي
و مقبوليت آن رسم و پيروان آن رسوم، ميزان نفوذ اداري و تجاري آن مردم،  نحوهء
ايجاد ارتباط و روابط عمومي آن قوم و قبيله، ميزان سودمندي و ايجاد نفع براي ساير
اقوام و گروههاي مردمي و….. بوده است.به عبارت ديگر و بهتر مي توان گفت كه:

 اين
مدل چهارم، يعني قاعدهء فرهنگي شهر آبادان به گونه اي بوده كه در واقع وظيفهء
هماهنگ سازي و يك كاسه نمودن اين فرهنگ ها و رسومات گاه تا حد بسيار زياد متفاوت را
با يك ديگر بر عهده داشته است كه در اين راه بسيار نيز موفق عمل نموده تا آنجا كه
در طول يك قرن گذشته، هرگز سابقه اي از درگيري هاي جدي قوميتي و يا ديني و مذهبي در
اين شهر گزارش نگرديده است.

براي
بهتر روشن شدن موضوع مي توان مثالي ساده آورد؛ شهرستان اهواز، مركز استان خوزستان
در يكصد كيلومتري شهر آبادان واقع گرديده است، هر گاه كه شما از شوشتري ها،بختياري
ها، دزفولي ها، ….. مقيم اين شهر، حتي آنان كه بيش از ۳ نسل از تبارشان در اهواز
متولد گشته و در همين شهر زيسته اند، از اهليتشان بپرسيد و بخواهيد بدانيد كه متعلق
به كدام شهر هستند، معمولاً شهر خاستگاه تبار خويش يعني، شوشتر، دزفول، مسجد سليمان
و….. غيره را نام مي برند، و هنوز خود را اهوازي نمي دانند، و حتي معمولاً با
همان لهجهء اصلي تبار خويش صحبت مي كنند، در حالي كه در آبادان هر كسي پس از حضوري
چند ساله در اين شهر، خود را بدرستي آباداني مي داند، مانند آباداني ها سخن مي
گويد، غذايي با چاشني آباداني مي خورد، همانند اباداني ها لباس مي پوشد و در واقع
در اين شهر ادغام مي گردد، كه در واقع نشان از فرهنگ غالب ابادان بر ساير فرهنگ ها
بوده و ناشي از عملكرد همان مدل فرهنگ خاص آبادان مي باشد.

البته
اين بدان معنا نيست كه مدل فرهنگي خاص آبادان، باعث نابودي ساير فرهنگ ها بوده است
و آنها را در از بين برده است، بلكه همانگونه كه گفته شد، اين ساختار سازش فرهنگي
وظيفهء تطابق و تقرب اين فرهنگ ها را بر عهده داشته و آنها را همسان سازي مي نموده
تا در جهت مخالف يك ديگر عمل نكنند، مثال بارز اين موضوع نيز وجود حسينيه ها و
مساجد قوميت ها و مدنيت هاي مختلف در سطح شهر ابادان است كه به معني وجود و پايداري
فرهنگ هاي اوليهء اين مهاجرين و وجود اين رسوم و تعهد اين مهاجرين به اصالت و تبار
خويش است.

اين
قرابت و همسان سازي رسوم و فرهنگ ها، مختص قوميت هاي داخلي و بومي ايران و نيز
صرفاً براي اكثريت مسلمان اين شهر نبوده و همهء اقوام غير ايراني و اديان و آئين
هاي غير مسلمان را نيز شامل مي شود:

در
گزارشات سازمان برنامه و بودجهء كشور در سال ۱۳۵۳ شمسي، شهر آبادان به عنوان سومين
شهر اقليت نشين ديني پس از شهرهاي تهران و اصفهان معرفي گرديده شده است، در حالي كه
عقيدهء اينجانب بر اين است كه شهر ابادان را قطعاً بتوان در اين زمينه نيز بر دو
شهر ديگر، يعني تهران و اصفهان ارجحيت داد، چرا كه احتمالاً رتبه بندي اين سازمان
بر اساس جمعيت و تعداد نفرات غير مسلمان ساكن در شهرها صورت پذيرفته است، حال آنكه
در صورت رتبه بندي اين موضوع بر اساس نسبت اقليت هاي ديني و مذهبي آبادان به نسبت
كل مسلمانان ساكن در اين شهر، نتيجهء بدست آمده حاكي از اولويت شهر آبادان در اين
زمينه به اصفهان و تهران خواهد بود.

از
سويي ديگر، تنوع و نحوهء معيشت و سكونت اقليت هاي ديني و مذهبي در آبادان با چگونگي
زندگي و تنوع اقليت هاي ساكن در ساير شهرهاي ايران متفاوت بوده است:

در شهر
اصفهان، تقريباً تمامي اقليت هاي ديني به مسيحيان ارمني تبار محدود شده و در اروميه
نيز صرفاً اقليت عاسوري و در كاشان، كليميان ايراني سكونت دارند و خبري از تنوع در
اين اقليت ها نيست.در تهران بخاطر مركزيت و ويژگي پايتخت بودن اين شهر، تنوع بيشتري
در اين زمينه به چشم مي خورد، ولي با اين حال تنوع ديني در شهرستان آبادان پيش از
آغاز جنگ تحميلي، بسيار بيشتر از حتي تهران پايتخت بوده است.

در شهر
آبادان، پيروان اديان و مذاهبي سكونت داشته اند كه در ساير شهرها ديده نمي
شدند:اقليت هاي سيك، بودايي، هندو، فرهنگ سني رانگوني و آسياي شرقي، مندائيان، سني
هاي مذهب مالكي، پيروان اديان گنوسي ساكن شمال آفريقا و …… از جمله اديان و
مذاهبي بوده اند كه در كنار ساير اقليت هاي مسيحي و يهودي و زرتشتي با اكثريت
مسلمانان ساكن در آبادان، زندگي مسالمت آميزي را ادامه مي دادند.

تفاوت
بعدي شهر آبادان با ساير شهرهاي اقليت نشين ايران، در نحوهء سكونت اين مردم در ميان
اكثريت جمعيت مسلمين بوده است، در شهرهايي مانند تهران، اصفهان و… اقليت ها
معمولاً در محلاتي مشخص و منفك از ساير گروههاي اجتماعي، سكونت دارند،مانند محلهء
جردن در تهران، جلفا در اصفهان، جهود محله در كاشان،  محلهء آسوريان در اروميه،
محلهء صائبين مندايي در خيابان خسروي اهواز و …..

ولي در
آبادان هرگز پيروان اقليت هاي ديني و مذهبي در يك محلهء مشخص زندگي نكرده و بطور
پراكنده در ميان ساير مردم حضور داشته و بر اساس وضعيت مالي و اجتماعي خويش محلي را
براي سكونت انتخاب مي كردند.

در اين
ميان البته يك استثناء وجود داشته است چرا كه برخي را عقيده بر اين است كه محلهء
سيك لين در آبادان، محلهء انحصاري پيروان مذهب سيك در اين شهر محسوب مي شده است،
حال آنكه اسناد باقي مانده از پرونده هاي منازل سازماني شركت نفت و نيز خاطرات
كهنسالان اين شهر اين موضوع را تاييد نمي نمايد، بدين معني كه اولاً اين محله
انحصاراً در اختيار اين گروه اقليت كم جمعيت نبوده است و پيروان ساير اديان از جمله
مسلمانان نيز در اين منطقه زندگي مي نموده اند، از طرف ديگر نيز بايد به اين موضوع
اذعان داشت كه سكونت اين اقليت سيك هندي در اين خيابان نيز به اختيار و انتخاب خود
اين مردم صورت نگرفته است بلكه اين استقرار جمعيت نيز با توجه به سياست هاي خاص
استعماري و سياسي دولت بريتانيا صورت گرفته بود و سيك هاي آباداني كه همگي كاركنان
شركت نفت آبادان و شاغل در پالايشگاه اين شهر بود ه اند، اجباراً در اين خيابان
سكني گزيده بوده اند، كه البته اين سكني گزيني نيز براي مدت بسيار كوتاهي بوده است.

تفاوت
بعدي حضور اقليت ها در آبادان با ساير شهرهاي كشور، نحوهء برخورد عامهء مردم با
پيروان ساير اديان و مذاهب بوده است، در واقع در ساير شهرهاي كشور، در بين عموم
مردم، اكثريت مسلمان، ايراني محسوب شده و اقليت ها آن«ديگري» به حساب مي آيند در
صورتي كه در آبادان اصولاً به قوميت و دين و مذهب فرد اشاره اي نبوده و ملاكي براي
رجحان و تصميم گيري ها به حساب نمي آمده است.

در
تهران، پايتخت ايران هنوز هم معمولاً هموطنان ارمني را «موسيو» و «مادام» خطاب مي
كنند و در شهر اهواز، عليرغم سكونت ۲۴۰۰ سالهء مندائيان در خوزستان، برخي از مردم
از مراوده با صبي ها امتناع مي ورزند، در حاليكه با سيري كوتاه در فرهنگ كوچه و
خيابان هاي آبادان قديم و نشست و برخاست با قديمي ترها با اسامي جالبي مانند: ننهء
جورج، ابو وارطان، مارتيكو!!! و… مواجه مي گرديم، ضمن آنكه در خاطرات قديمي ها و
نيز بررسي عكسهاي خانوادگي و جشنها و مراسم عقد و عروسي آبادان قديم، حضور اقليت ها
در كنار مسلمين و نيز ساير اقليت ها به وضوح و بدون هيچ مشكلي ديده مي شود.

نوع
شغل و نحوهء زندگي اقليت هاي گوناگون در ابادان نيز با ساير هم تباران آنان در
شهرهاي ديگر متفاوت بوده است، در شهرهاي مختلف، اقليت ها معمولاً شغلي مشخص دارند،
مانند مندائيان در اهواز كه طبعاً يا طلا فروشند و يا به تراشكاري اشتغال دارند و
يا مسيحيان تهران كه بيشتر در كار عرضهء مواد غذايي هستند و يهوديان كه بيشتر به
كار عتيقه فروشي و فروش منسوجات پارچه اي مي پردازند ولي اقليت هاي آبادان هر يك به
شغلي اشتغال داشته و نمي توان آنان را در حرفه اي خاص محدود نمود، هر چند كه طبيعت
ذاتي و فرهنگي برخي از اين هموطنان، خواه و ناخواه آنان را به سوي مشاغلي خاص ممكن
است سوق داده باشد.

هنوز
هم در بسياري از شهرهاي ايران، اقوام مهاجر، حتي آنان كه در شهر جديد بيش از يك قرن
حضور مداوم داشته اند، اموات خويش را براي دفن به شهرهاي ابا و اجدادي خويش مي برند
و آنها را در شهري كه خاستگاه اوليهء قومي آنان بوده است به خاك مي سپرند كه خود
نشان از عدم پايبندي اين مردم به سكونت دائمي و هميشگي در اين شهرها را داشته و
حاكي از اميد به بازگشت به آن ديار اوليه مي باشد، ولي وجود گورستان هاي مختلف
ارامنه، انگليسي ها، يهوديان، صائبين و…. در آبادان نشاندهندهء اين موضوع است كه
مهاجرين به اين جزيره، اين ديار را به عنوان اقامتگاه دائمي خويش پذيرفته و قصد ترك
آن را هم نداشته اند، حال آنكه اينك پس از سالها كه از پايان جنگ مي گذرد، برخي از
اقليت هاي ديني آبادان كه به خارج از كشور مهاجرت نموده و در همانجا اقامت گزيده
اند، براي انتقال اجساد و امواتي كه سالها پيش در گورستان هاي شهر آبادان دفن نموده
اند، باز گشته و آنها را با رعايت شعائر ديني، آئيني، بهداشتي و شرعي به خارج از
كشور مي برند .

وجود
اماكن عبادي و مقدسهء ساير اديان در شهر آبادان و همجواري اين مكان ها با اماكن
مذهبي ديگر اقوام و اديان، خود مشخص ترين دليل بر اين تحمل بالاي فرهنگي

و
ظرفيت بالاي اخلاقي و رفتاري اباداني ها مي باشد، همجواري و قرابتي كه شايد هرگز
نتوان يك مجموعهء همانند آن را در هيچ نقطه اي از جهان پيدا نمود:

كليساي
قاراپت مقدس در آبادان ديوار به ديوار مسجد موسي بن جعفر (مسجد بهبهانيها) كه در
واقع مهمترين و مركزي ترين مسجد مسلمانان در سالهاي دور و نيز سالهاي اخير محسوب مي
گردد، كه بر طبق شواهد و مدارك موجود، تا سال ۱۳۴۷ خورشيدي، كوچه اي باريك در بين
اين دو مكان مقدس وجود داشته است كه در اين سال با توافق هئيت امناء مسجد و متوليان
كليسا، اين ملك خريداري شده و ديگر حتي آن كوچه نيز وجود نداشته و اين دو مكان ديني
بدون هيچ فاصله اي به يكديگر اتصال دارند. همسايگي بدون محدوديت مسجد بلوچهاي اهل
سنت با حسينيهء جهرمي ها، فاصلهء يكصد و پنجاه متري كنيسهء يهوديان و مسجد باب
المراد ،….. همگي نشان از فرهنگ غني و بالاي مردم آبادان در برخورد با ساير اقوام
و اديان دارند.

شايد
براي برخي از افراد اين شائبه پيش بيايد كه بدليل صنعتي بودن و حضور مظاهر مدرنيتهء
غربي، التزام و پايبندي ديني در اين شهر در آن حد قوي نبوده تا باعث ايجاد اختلاف و
جدايي اين اماكن و پيروان آن با يكديگر باشد، در پاسخ به اين افراد بايد بگوئيم كه:
اولاً وجود اين حجم از اماكن ديني مربوط به اديان گوناگون و بويژه حسينيه ها و
مساجد مسلمانان در اين شهر خود مويد التزام و پايبندي مردم اين شهر به شعاير ديني و
مذهبي مي باشد، از سويي وجود و سكونت علمايي بزرگ مانند مرحوم حضرت آيت ا… سيد
كاظم دهدشتي و نيز حضرت آيت ا… جمي، و نيز رفت و آمد بزرگاني چون شيخ عيسي طرفي،
شهيد نواب صفوي، دكتر علي شريعتي و …. در اين شهر باز هم نشان از دين پذيري و دين
باوري مردم اين شهر دارد، علاوه بر اين دو مورد مي توان گفت كه وجود حوزهء علميه
آبادان كه يكي از قديمي ترين و با سابقه ترين مدارس ديني در سطح كشور بوده و در
سالهاي پيش از جنگ، مستقيماً به حوزهء بزرگ علميهء نجف، متصل و مرتبط بوده و محليست
براي آموزش و تربيت طلبه هاي امور ديني و ايجاد كارشناسان علوم عرفاني، خود سندي
معتبر است بر اعتقادات شديد و قلبي مردم آبادان به دين اسلام.

براي
اين مورد شايد گفتار مرحوم حسين مكي در بخش يادداشت هاي كتاب «سياه» خود،
شاهدي باشد بر نوع بينش و رفتار آباداني هاي نسل اول و دوم آبادان، او مي نويسد:

«آباداني ها مردمي هستند چشم و دل سير، كه در واقع مصداق زيباي ضرب المثل
نخورديم نون گندم، ديديم دست مردم، هستند كه اگر صاحب و مالك چيزي هم نباشند،
ولي آن را مي بينند و در موردش اطلاعاتي دارند….. در اين شهر، بر خلاف ساير
شهرهاي ديگر كه اگر خانمي بدون حجاب و يا با پوشش فرنگي در بازار حضور يابد، بسياري
از كسبه مذهبي و اهل دين، از معامله و بيع با او امتناع مي ورزند، اين مردم مرتباً
با زنان فرنگي و فرنگي مآب برخورد و مراوده داشته و به آنها اوكي و گود مورنينگي مي
گيند، بيع و معامله اي صورت مي پذيرد، بدون آنكه نگاهي حرام و گناهي صورت
پذيرد….»

شايد
همين پذيرش و والا منشي اين مردم باعث گرديده تا آبادان در گذشته اي نه چندان دور،
مركز رونق اقتصادي و صنعتي و نيز پايگاه فرهنگي خاورميانه محسوب شود.آنقدر اين
موضوع بارز بوده است كه آنان كه از سرزمين هاي دور و نزديك به اين شهر آمدند، هرگز
تا آغاز جنگ تحميلي اين شهر را ترك ننموده و براي هميشه آباداني ماندند.اين
موضوع فقط شامل هم ميهنان ايراني الاصل ما نيست بلكه در ابادان مي توان به افرادي
با نام هاي خانوادگي رنگاني، كه اصالتاً از مسلمانان اهل رانگون، پايتخت برمه بوده
اند، گرماني، كه در واقع بازماندهء سربازان آلماني جنگ هاي جهاني اول و دوم در
آبادان هستند، آرپناهي، كه از مهاجرين پاكستاني تبار ابادان بوده اند، به وفور
برخورد كه ديگر رسماً و كاملاً آبادانيزه گرديده اند و اصولاً كسي به
ياد نمي آورد كه نياكان اينان چيزي كمتر از يك قرن پيش، از كشوري ديگر، با فرهنگ و
مليتي ديگر پاي به اين جزيره نهادند و….آباداني شدند.

«هر
گونه برداشت از مطالب اين وبسايت، صرفاً با قرار دادن لينك»

«مستقيم مطلب امكان پذير است. »                                    »